ਮੈਂਟਰਸ਼ਿਪ, ਸਿਰਫ਼ ਫੰਡਿੰਗ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਗਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਸਟਾਰਟਅੱਪਾਂ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦੇਵੇਗੀ : ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ

ਮੈਂਟਰਸ਼ਿਪ, ਸਿਰਫ਼ ਫੰਡਿੰਗ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਗਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਸਟਾਰਟਅੱਪਾਂ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦੇਵੇਗੀ : ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ

ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਦੀ ਅਗਲੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਲਾਹ ਅਤੇ ਜੋਖਮ ਲੈਣ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ

ਆਈਡੀਆ ਤੋਂ ਮਾਰਕੀਟ ਤੱਕ: ਸਰਕਾਰੀ ਪਲੈਟਫਾਰਮ ਸਟਾਰਟਅੱਪਾਂ ਨੂੰ ਫੰਡਿੰਗ ਅਤੇ ਇੰਡਸਟਰੀ ਨਾਲ ਜੋੜ ਰਹੇ ਹਨ: ਮੰਤਰੀ

ਪੰਚਕੂਲਾ 7 ਦਸੰਬਰ ( ਰਣਜੀਤ ਧਾਲੀਵਾਲ ) : ਸਟਾਰਟਅੱਪਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਭਵਿੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਡ੍ਰਾਈਵਰ ਦੱਸਦਿਆਂ, ਵਿਗਿਆਨ ਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ (ਸੁਤੰਤਰ ਚਾਰਜ) ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਮੈਂਟਰਸ਼ਿਪ, ਸਿਰਫ਼ ਫੰਡਿੰਗ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਅਗਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਸਟਾਰਟਅੱਪਾਂ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦੇਵੇਗੀ। ਇੰਡੀਆ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਾਇੰਸ ਫੈਸਟੀਵਲ (ਆਈਆਈਐੱਸਐੱਫ) ਵਿੱਚ ਉੱਦਮੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਦੌਰਾਨ, ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਨੇ ਯੁਵਾ ਇਨੋਵੇਟਰਾਂ ਦੀ ਜਲਦੀ ਹੱਥ ਫੜਨ, ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਰਿਸਕ ਲੈਣ ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਮੈਂਟਰਸ਼ਿਪ ਦੀ ਲੋੜ ’ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ। ਫੈਸਟੀਵਲ ਦੇ ਦੂਜੇ ਦਿਨ “ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਜਰਨੀਜ਼" (Startup Journeys) ਵਿਸ਼ੇ ’ਤੇ ਪੈਨਲ ਚਰਚਾ ਦੌਰਾਨ ਬੋਲਦਿਆਂ ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿਗਿਆਨ ਸਿੱਖਿਆ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਪਹੁੰਚ ਵਾਲੀ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਨਿਕਲ ਕੇ ਹੁਣ ਉਸ ਪੜਾਅ ’ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਮੌਕੇ ਦਿਨੋ-ਦਿਨ “ਲੋਕਤੰਤਰੀਕਰਨ" (democratised) ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਛੋਟੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਸਾਧਾਰਨ ਪਿਛੋਕੜ ਵਾਲੇ ਨੌਜਵਾਨ ਵੀ ਉੱਦਮੀ ਬਣਨ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਧਿਆਨ ਹੁਣ ਸਿਰਫ਼ ਨੀਤੀ-ਇਰਾਦੇ ਤੋਂ ਹਟ ਕੇ ਅਜਿਹੇ ਸਹਾਇਕ ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਬਣਾਉਣ ਵੱਲ ਹੈ ਜੋ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਮਾਰਕੀਟ ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਹਨ।

ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨ ਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਮੰਤਰਾਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਲਗਾਤਾਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਬੀਰਾਕ (BIRAC), ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਿਸ਼ਨ ਅਤੇ ਸੈਕਟਰ-ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਰਗੇ ਢਾਂਚਾਗਤ ਪਲੈਟਫਾਰਮ ਬਣੇ ਹਨ, ਜੋ ਸਟਾਰਟਅੱਪਾਂ ਨੂੰ ਫੰਡਿੰਗ, ਇੰਡਸਟਰੀ ਭਾਈਵਾਲਾਂ ਅਤੇ ਸਲਾਹ-ਮਸ਼ਵਰੇ ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਨਵਾਚਾਰ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲਤਾ ਅਟੱਲ ਹੈ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਸਟਾਰਟਅੱਪਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਵਧਣਾ ਅਤੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨਾ ਹੈ ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਖੋਜ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਜ਼ੋਖਮ ਨੂੰ ਮੰਨਣਾ ਅਤੇ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਸਿੱਖਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀਆਂ ਤਰੱਕੀਆਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਬਦਲਿਆ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸਿਹਤ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਬਾਇਓਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਤਰੱਕੀ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਪਲਬਧ ਸੀ। ਵਿਆਪਕ ਸਮਾਨਾਂਤਰ ਖਿੱਚਦਿਆਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅੱਜ ਦਾ ਭਾਰਤ ਸਿਰਫ਼ ਵਿਸ਼ਵ ਤਕਨਾਲੋਜੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਅਪਣਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਸਗੋਂ ਜੀਵਨ ਵਿਗਿਆਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਡਿਜੀਟਲ ਪਲੈਟਫਾਰਮਾਂ ਤੱਕ ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਮੂਲ ਹੱਲ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਨੌਜਵਾਨ ਉੱਦਮੀਆਂ (ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਸਕੂਲ-ਕਾਲਜ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸਨ) ਦੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦਿਆਂ, ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਕਸਦ ਦੀ ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਅਤੇ ਯੋਗਤਾ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ’ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪੜਾਅ ’ਤੇ ਸਲਾਹ ਮਸ਼ਵਰੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਨੌਜਵਾਨ ਇਨੋਵੇਟਰ ਆਪਣੀਆਂ ਤਾਕਤਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਸਕਣ, ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਨਿਖਾਰ ਸਕਣ ਅਤੇ ਆਮ ਗਲਤੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚ ਸਕਣ। ਸਰਕਾਰੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਿਆਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਕੁੜੀਆਂ ਲਈ ਚਲਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾ ਕੇ ਜਲਦੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਲੱਭਣ ਅਤੇ ਢਾਂਚਾਗਤ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਦੇਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਹਿੱਸੇਦਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਉਠਾਏ ਨਿਯਮਤੰਤਰੀ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ’ਤੇ ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਨਿਯਮ-ਛੋਟ, ਲਾਇਸੈਂਸ-ਮੁਕਤੀ ਅਤੇ ਅਪਰਾਧੀਕਰਨ ਰਾਹੀਂ ਲਗਾਤਾਰ ਸੁਧਾਰ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਉੱਦਮੀਆਂ ਦਾ ਬੋਝ ਘੱਟ ਹੋਵੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਸਟਾਰਟਅੱਪਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯਮ-ਪਾਲਣਾ ਨਾਲੋਂ ਇਨੋਵੇਸ਼ਨ ’ਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇਣਾ ਹੈ, ਪਰ ਜਵਾਬਦੇਹੀ ਬਰਕਰਾਰ ਰਹੇਗੀ। ਪੈਨਲ ਵਿੱਚ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਸੰਸਥਾਪਕਾਂ ਅਤੇ ਸੀਨੀਅਰ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਅਨੁਭਵ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਬਾਇਓਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ਤਕਨਾਲੋਜੀ-ਆਧਾਰਿਤ ਹੱਲ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ ਜੋ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿੰਦੀ ਆਬਾਦੀ ਤੱਕ ਵੀ ਪਹੁੰਚ ਰਹੇ ਹਨ। ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਦੁਹਰਾਇਆ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਇਨੋਵੇਸ਼ਨ ਰਣਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਜਨਤਕ-ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਭਾਈਵਾਲੀ ਹੀ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਰਹੇਗੀ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਆਈਆਈਐੱਸਐੱਫ ਵਰਗੇ ਮੰਚ ਨੀਤੀ-ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ, ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਅਤੇ ਇੱਛੁਕ ਉੱਦਮੀਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕੋ ਪਲੈਟਫਾਰਮ ’ਤੇ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਭਾਰਤ 2047 ਦੇ ਟੀਚਿਆਂ ਲਈ ਆਪਣਾ ਇਨਵੋਏਸ਼ਨ ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਤਿਆਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਤਸੁਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਣ ਦਾ ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੇਣਾ, ਫੰਡਿੰਗ ਜਾਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਵਾਂਗ ਹੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।